Kiedy jeść sezonowe warzywa i owoce? Kalendarz sezonowości

Kiedy warto kupić słodkie, dorodne truskawki, aby były pełne witamin i minerałów? Kiedy jest sezon na paprykę i pomidory? Dowiedz się, czy warto wprowadzić w kuchni kalendarz sezonowości i co jeść, kiedy nie ma sezonu na krajowe warzywa i owoce.

Sezonowość warzyw i owoców – dlaczego jest ważna?

Dietetycy zauważają, że oprócz odpowiedniej ilości warzyw i owoców w diecie, istotna jest również ich sezonowość, a więc wybieranie takich, które rosną o danej porze roku naturalnie, w klimacie naszego kraju. Okazuje się, że mają one wtedy wyższą tzw. gęstość energetyczną. Oznacza to, że w sezonie wystarczy zjeść mniej, aby dostarczyć sobie wystarczającą ilość witamin i minerałów. Garść krajowych truskawek kupionych w maju lub czerwcu jest więc bardziej wartościowa od takiej samej ilości importowanych owoców spożywanych w grudniu.

Sezonowe warzywa i owoce nie muszą przejść długiej drogi od zerwania po sklepową półkę i naszą kuchnię. Dzięki temu są świeże i na długo zachowują wszystkie cenne właściwości. Ponadto rośliny rosną w najbardziej sprzyjających dla danego gatunku warunkach, a podczas powolnego, naturalnego dojrzewania nabierają pełni smaku. Co i kiedy jeść, aby korzystać ze wszystkich dobrodziejstw natury?

Kalendarz sezonowości warzyw

Zgodnie z najnowszą Piramidą Żywienia warzywa i owoce powinny stanowić połowę spożywanych każdego dnia produktów. Aż ¾ mają jednak zajmować warzywa w dowolnej formie. Do przygotowywania codziennego menu warto wykorzystać kalendarz sezonowości.

Warzywa dostępne przez cały sezon

Niektóre warzywa dobrze znoszą przechowywanie i zachowują swoje wartości przez cały rok. Najpopularniejsza jest marchew, którą zbiera się pod koniec lata, w sierpniu, aż do października, a następnie umieszcza w chłodnym miejscu, by mogła stanowić składnik wielu dań przygotowywanych o każdej porze roku. Młodą warto podawać na surowo, np. z dodatkiem hummusu lub jogurtowych dipów z ziołami. Starsza będzie odpowiednia do przyrządzenia wywaru, kremowej zupy lub ciasta.

Kolejnym warzywem, które warto jeść przez cały rok, jest pietruszka. Można stosować ją jako przyprawę, np. do zup i bulionów, dodatek do gulaszu i potraw duszonych, jak również przygotować oryginalne pieczone frytki lub słodki budyń, który ma posmak orzechów włoskich. Wystarczy ugotować starty korzeń w mleku krowim lub kokosowym, zagęścić mąką ziemniaczaną i doprawić miodem lub cukrem.

Do innych całorocznych warzyw, wykorzystywanych często jako przyprawy, należy czosnek oraz cebula. Są one nieodłącznym składnikiem wielu sosów lub dań duszonych. Pieczony czosnek można traktować jak smarowidło do chleba, a cebulę z opaloną skórką dodać do aromatycznego rosołu.

Jeśli już mowa o jednej z tradycyjnych polskich zup, warto wspomnieć o porze i selerze, które stanowią składniki tzw. włoszczyzny. Można je jednak wykorzystać nie tylko do intensyfikowania smaku bulionów, ale również stworzyć ciekawe warzywne wariacje. Z selera powstanie wegański stek lub chrupiące frytki, a por będzie idealny do delikatnej zapiekanki quiche.

Przez cały rok warto przygotowywać także różne wersje ziemniaków: od klasycznych gotowanych i pieczonych, po placki, kopytka i pyzy. Do listy warzyw można też dodać kulinarnie odkryty na nowo kilka lat temu topinambur. Będzie doskonały do zagęszczania kremowych zup lub w wersji solo stworzy lekko słodkawe, lekkie, przyjemnie aksamitne pierwsze danie.

Jako dodatek do obiadu lub składnik zup można również stosować przez cały sezon: buraki ćwikłowe, kapustę białą oraz czerwoną.

​Wiosna – na jakie warzywa jest sezon?

Maj to czas nowalijek i zbiorów takich kulinarnych perełek jak groszek cukrowy, bób, botwina lub szparagi, które można zbierać i warto przygotowywać do końca września. O miesiąc dłużej można cieszyć się smakiem krajowych ogórków, pomidorów, szpinaku i szczawiu. Od maja do listopada trwa sezon na kalafiora i kalarepę. Wiosna i początek jesieni daje więc wiele możliwości wykorzystania warzyw w codziennym menu. Sałatka z różnych odmian i kolorów pomidorów wzbogacona o ser feta, burratę lub lokalne specjały; chrupiące z wierzchu i miękkie w środku falafele z bobu; pieczona papryka nadziewana kuskusem z przyprawami orientalnymi; pieczony kalafior z masłem i curry lub prosty smażony szpinak z czosnkiem i śmietaną – ogród wiosną dostarcza wielu wspaniałych składników.

Letni sezon na warzywa

Do wiosennych warzyw już w czerwcu dołączają bakłażany, które warto dodawać do potraw do końca sierpnia, kiedy kończy się na nie sezon. Od początku lata do września zbierać można groszek zielony, a do listopada kapustę pekińską. W lipcu warto przygotowywać dania z fasolką szparagową (sezon do września), cukinią, kabaczkiem, kukurydzą i papryką (do października) oraz koprem włoskim (do listopada). Koniec lata to początek sezonu na seler naciowy (do grudnia) i dynię (do listopada).

Do codziennego menu można więc włączyć nadziewane cukinie, leczo, musakę z bakłażanami, fasolkę szparagową z bułką tartą na maśle, czy krem z groszku z dodatkiem mięty.

​Warzywa sezonowo – co jeść jesienią i zimą?

We wrześniu do warzyw, które swój sezon rozpoczynają wiosną lub latem, a kończą jesienią, dołącza jeszcze cykoria, czarna rzepa (do grudnia) i brukselka (do stycznia). Mogą stanowić zdrowy dodatek do obiadu, np. w postaci sałatki lub gotowane z okrasą lub dipem ziołowym. Cykoria i brukselka to również doskonała lekka przekąska.

Sezon na owoce – kiedy i co jeść?

Owoce zajmują to samo miejsce co warzywa w Piramidzie Żywienia, jednak ze względu na dużą zawartość cukru powinny być spożywane w mniejszej ilości (1/4 porcji). Najlepiej wybierać te sezonowe, które zachwycają pełnią smaku, są dojrzałe i pełne cennych składników odżywczych.

Owoce dostępne przez cały sezon to jabłka i gruszki, które w naszym kraju reprezentuje wiele odpornych na warunki klimatyczne odmian. Można wykorzystać je do zrobienia soków, deserów i ciast, dodać do obiadu, np. W postaci chutneyu lub słodkiego akcentu w sosie do gulaszu.

Pierwszymi sezonowymi owocami, które pojawiają się już w maju, są truskawki oraz agrest. Te pierwsze dobrze smakują z jogurtem lub śmietaną, mogą być dodawane do ciast, kompotów oraz lekkich deserów. Agrest – choć mniej popularny – doskonale sprawdzi się do przyrządzenia orzeźwiającego napoju lub jako słodko-kwaśny balans dla słodkich ciast. Sezon na te owoce trwa do września.

Najwięcej owoców dojrzewa latem. W czerwcu pojawiają się czerwone porzeczki, maliny, poziomki (sezon do września), rabarbar (do października), a w lipcu borówki amerykańskie, brzoskwinie, jagody, morele, mirabelki, wiśnie oraz czarne i białe porzeczki (do września). Pod koniec lata rozpoczyna się sezon na jeżyny (trwa do września), śliwki, aronię (do października).

We wrześniu do owoców, które rozpoczęły swój sezon wiosną i latem dołączają jeszcze krajowe winogrona idealne na przetwory; oraz pigwa, którą warto dodać do herbaty zamiast cytryny.

Co jeść, kiedy nie ma sezonu na ulubione warzywa i owoce?

Co jeść, kiedy sezon na ulubione warzywa i owoce się skończył? Czy lepiej wybrać produkty importowane, szklarniowe, a może mrożonki? Eksperci zauważają, że lepszej jakości będą te warzywa i owoce, których droga od zerwania do zjedzenia będzie jak najkrótsza. Nie tylko zachowają świeżość i walory zdrowotne oraz smakowe, ale też nie zostaną poddane konserwacji, która miałaby ułatwić transport. Warto też wybierać te, które mogły wzrastać w optymalnych dla danego gatunku warunkach, naturalnie i bez użycia środków ochrony roślin.

Z tego względu dietetycy zalecają użycie mrożonek. Dla przykładu: warzywa i owoce od Hortex zostają zebrane w szczycie swojego wzrostu, kiedy mają najlepszy smak i najlepsze walory zdrowotne. Po zbiorach poddaje się je starannej kontroli i selekcji, tak, aby do mieszanki trafiły tylko najbardziej wartościowe okazy. Głębokie mrożenie zatrzymuje ich świeżość, smak i pełnię wartości odżywczych.  Można wykorzystać je do przygotowania zup, dań głównych, deserów i napojów – tak samo jak owoce i warzywa podczas sezonu.